Metoda
ta jest przydatna do wykrywania uszkodzeń urządzeń elektrycznych lub
instalacji, gdy uszkodzenia te są wyraźnie dostrzegalne oraz gdy brak
woltomierza, a w wyposażeniu pojazdu znajduje się lampka kontrolna (dwa
przewody i żarówka). Metoda polegająca na pomiarach woltomierzem ( spadki
napięć) podana jest tutaj.
Ogólnie metoda ta jest stosowana do wykrywania: uszkodzeń w postaci
przerwy, zwarcia lub błędnych połączeń przewodów.
Przerwa w obwodzie może być: od strony zasilania odbiornika, od strony
masy pojazdu lub wewnątrz odbiornika.
Zwarcie do masy może być: od strony zasilania przed odbiornikiem, wewnątrz
odbiornika lub od strony masy (gdy odbiornik połączono z masą przez łącznik).
Błędne połączenia przewodów występują przy zamiennym włączaniu się urządzeń
instalacji pojazdu. Podobne objawy mogą występować w przypadku zwarcia między
przewodami.
Przerwy w obwodach instalacji i urządzeń elektrycznych znajduje się łącząc jeden przewód lampki kontrolnej z masą, a drugi dołączając kolejno (rys.1) do punktu 1 (za odbiornikiem od strony masy), 2 (przed odbiornikiem od strony zasilania), 3, 4, 5, 6 itd -zgodnie z zasadą - „od strony masy w kierunku źródła”, przy czym łączniki w obwodzie muszą być zamknięte. W przypadku przerwy w połączeniu odbiornika z masą lampka dołączona do punktu 1 powinna się świecić, a w przeciwnym przypadku połączenie jest prawidłowe.
Rys. 1 Wyszukiwanie przerw w obwodzie za pomocą lampki kontrolnej
W
przypadku przerwy w połączeniu odbiornika ze źródłem zasilania lampka zaświeci
się w tym punkcie, do którego (licząc od „+” akumulatora) nie ma przerwy.
Przykładowo, jeśli lampka świeci się w punkcie 2 - to nie ma przerwy w całej
części obwodu od strony zasilania, natomiast jeżeli świeci się dopiero w
punkcie 4 (mimo zamkniętego łącznika) to uszkodzony jest łącznik. Jeśli zaś
zaświeci się lampka dopiero w punkcie 5 - oznacza to przerwę w wiązce
przewodów itd. W przypadku uszkodzenia odbiornika (przerwa wewnętrzna) lampka
dołączona do punktu 1 nie będzie świecić, a dołączona do punktu 2 - będzie
świecić.
Często przyczyną przerwy lub bardzo dużej rezystancji przejścia,
uniemożliwiającej prawidłową pracę odbiornika, są złe połączenia na złączach
- skorodowane końcówki, niedokręcone śruby itd. Na rys.2a pokazano
sposoby i kolejność sprawdzenia różnych połączeń za pomocą żarówki
kontrolnej. Jeżeli w punkcie 1 na rys. 2 b żarówka będzie się świecić, to
znaczy, że końcówka przewodu nie ma połączenia z masą.
Rys.2 Lokalizacja złego połączenia na złączach za pomocą lampki kontrolnej
Zamiast lampki kontrolnej można użyć omomierza; trzeba wtedy odłączyć przewody od końcówek biegunowych akumulatora, jeden przewód omomierza dołączyć do masy, a drugi do punktów zaznaczonych na rysunku 1 przy zamkniętych wyłącznikach. Jeżeli w jakimś punkcie obwodu wskazówka omomierza nie wychyli się, to oznacza, że na odcinku przewodu między tym punktem a masą jest przerwa.
Sposób
lokalizacji zwarcia w obwodzie zależy od wcześniejszego ustalenia, w której
części obwodu - przed odbiornikiem, od strony zasilającej, czy za
odbiornikiem, od strony masy - może być zwarcie.
Najczęstszymi objawami zwarcia do masy
przewodu zasilającego odbiornik jest nie działanie tego odbiornika mimo zamknięcia
wyłącznika i stopienie elementu topikowego bezpiecznika, bądź wyładowania
się akumulatora. W przypadku gdy odbiornik jest włączony do pracy łącznikiem
zainstalowanym między tym odbiornikiem a masą, najczęstszym objawem zwarcia
odcinka przewodu od odbiornika do łącznika jest ciągła praca odbiornika,
niezależnie od tego czy łącznik jest otwarty, czy zamknięty. W przypadku
zwarć między przewodami objawy mogą być takie same jak wyżej wymienione lub
jeżeli nie są to jednocześnie zwarcia do masy, to mogą się włączać do
pracy inne odbiorniki, oprócz tych które powinny (tzn. w obwodzie zamykanego
łącznika).
Jeżeli zwarcie do masy występuje przed odbiornikiem od strony zasilania, to po
odłączeniu od akumulatora przewodu zasilającego i otwarciu wszystkich łączników
należy dołączyć jeden przewód lampki kontrolnej do zacisku akumulatora, a
drugi przewód dołączać kolejno do wybranych punktów obwodu (rys.3), zgodnie
z zasadą - „od strony źródła w kierunku do masy”. Pożądane jest, aby
moc żarówki lampki kontrolnej była w przybliżeniu równa połowie mocy
odbiornika zainstalowanego w badanej gałęzi obwodu, by uchwycić zmiany w
jasności świecenia.
Rys.3 Lokalizacja zwarcia z masą przed odbiornikiem za pomocą lampki kontrolnej
Jeżeli
zwarcie (rys.3) jest np. na odcinku przewodu między punktami 3 i 4, to lampka
dołączona do punktu 1, a następnie punktu 2 nie będzie świecić, a dołączona
do punktu 3 lub 4 - będzie świecić. Żeby dokładnie zlokalizować miejsce
zwarcia, przewód zasilający trzeba rozłączyć na złączu i ponownie
sprawdzić w punkcie 3 (jeśli lampka się świeci, to zwarcie występuje na
odcinku między tym punktem a końcówką złącza) i w punkcie 4 (jeśli lampka
się świeci, to zwarcie występuje na odcinku złącze-odbiornik).
W przypadku gdy lampka dołączona do punktów 1 lub 2 świeci, a w punkcie 3
nie świeci - występuje zwarcie przewodu w wiązce lub zwarcie izolowanego
zacisku bezpiecznika, bądź łącznika do masy.
Obwód można również sprawdzić za pomocą omomierza przy otwartych
wszystkich wyłącznikach i odłączonych przewodach od końcówek biegunowych
akumulatora. Wystarczy w tym celu jeden przewód omomierza połączyć z masą,
a drugi kolejno dołączać do punktów zaznaczonych na rys.3. W miejscu zwarcia
omomierz będzie wskazywał „0”.
Jeżeli zwarcie występuje za odbiornikiem i wyłącznik odbiornika znajduje się od strony zasilania, a nie od strony masy, to układ pracuje normalnie (istnieje dodatkowe połączenie z masą). Do wykrycia miejsca zwarcia nie potrzeba lampki kontrolnej, po zamknięciu stacyjki wystarczy kolejno przerywać (włączać) obwód w punktach zaznaczonych przykładowo na rys. 4. Jeżeli przy rozłączeniu w punktach 1 i 2 odbiornik w dalszym ciągu pracuje, a przy przerwaniu obwodu w punkcie 3 przestaje działać, oznacza to, że na odcinku obwodu między punktami 2 i 3 jest zwarcie. Jeśli mimo rozłączenia obwodu w punkcie 3 odbiornik pracuje nadal, świadczy to o zwarciu wewnątrz odbiornika (do obudowy); należy wówczas wymienić odbiornik lub w miarę możliwości usunąć przyczynę zwarcia.
Rys.4 Lokalizacja zwarcia z masą za odbiornikiem
Jeżeli zwarcie występuje między przewodami na skutek np. uszkodzenia izolacji, to trzeba odłączyć przewody od obu zacisków akumulatora oraz wszystkie przewody badanej wiązki od instalacji, przynajmniej od strony zasilania (rys.5). Następnie jeden z przewodów, np. oznaczony nr 1 trzeba połączyć poprzez lampkę kontrolną z biegunem akumulatora, a drugi biegun akumulatora bezpośrednio łączyć przewodem kolejno do przewodów 2 i 3. W przypadku zwarcia między przewodem 1 i przewodem 2 bądź 3 lampka będzie się świecić, w przeciwnym przypadku lampka nie zaświeci się i trzeba sprawdzić, czy nie ma zwarcia między przewodami 2 i 3, dołączając lampkę do przewodu 2, a przewód 3 do drugiego bieguna akumulatora (jeśli jest zwarcie, lampka będzie świecić).
Rys.5 Wyszukiwanie zwarcia między przewodami za pomocą lampki kontrolnej
W przypadku większej liczby przewodów postępuje się podobnie: lampkę dołącza się do przewodu 1, a drugi biegun akumulatora-kolejno do przewodu 2, 3, 4, ..., n, aż do wyczerpania kombinacji sprawdzenia przewodów między sobą. Stosując zamiast lampki kontrolnej omomierz postępuje się podobnie, przy czym obydwa przewody omomierza dołącza się bezpośrednio do każdej pary przewodów wiązki - jeśli omomierz wskaże „0” oznacza to zwarcie.
Ponieważ
obserwowane objawy pracy odbiorników zarówno w przypadku przewodów między
sobą, jak i błędnych połączeń przewodów są takie same, to trzeba
najpierw sprawdzić, czy nie ma błędnych połączeń a następnie zwarcia między
przewodami.
Błędne połączenia najlepiej sprawdzić posługując się schematem montażowym
zamieszczonym w instrukcji eksploatacji pojazdu, porównując zgodność podłączeń
przewodów oznaczonych kolorami do właściwych zacisków.
W przypadku kiedy korzystanie ze schematu montażowego lub ideowego jest niemożliwe,
można posłużyć się omomierzem, ale warunkiem jest dokładna znajomość
prawidłowego połączenia przewodów w instalacji.