Urządzenia
SHP, czyli samoczynnego hamowania pociągów mają na zadanie poprawę
bezpieczeństwa ruchu pociągów. Powodują one automatyczne hamowanie pociągów w przypadku
gdyby np. maszynista zasnął a pociąg zbliża się do semafora. Istota SHP polega
na tym, ze w drodze hamowania pociągu plus 200 m, zabudowany jest elektromagnes
SHP ( rezonator), natomiast na lokomotywie znajduje się cały zespół urządzeń
współpracujących z tym rezonatorem - między innymi czujnik umieszczony z
prawego boku lokomotywy. W momencie, gdy czujnik lokomotywy znajdzie się nad
rezonatorem - w lokomotywie odzywa się sygnał dźwiękowy i zapala się lampka
kontrolna. Maszynista ma 5 sekund czasu na naciśnięcie przycisku czuwania. Gdy
go naciśnie to urządzenia wracają do stanu zasadniczego. Natomiast, gdy brak
reakcji maszynisty, uruchamia się zespół hamowania pociągu. W tym czasie
naciśnięcie przycisku już nic nie daje - pociąg i tak rozpocznie hamowanie. Gdy
szybkość pociągu spadnie poniżej 10 km/godz. to naciśnięcie przycisku czuwania
odblokuje hamulec i pociąg może jechać dalej. Nie naciśnięcie przycisku
spowoduje całkowite zatrzymanie pociągu.
Biorąc pod uwagę fakt, że obecnie na lokomotywie jest jednoosobowa obsługa, to
urządzenie to jest bardzo ważne. Niestety - obecnie elektromagnesów na szlakach
jest bardzo mało ( ok. 10% tego, co być powinno). Jest to spowodowane licznymi
kradzieżami. Zabudowany elektromagnes po kilku dniach znika. Koszt elektromagnesu
jest bardzo wysoki ( ponad 2000 zł) natomiast złodziej otrzymuje na skupie
złomu kilka groszy. Tym bardziej, że obecnie obudowy wykonane są z plastiku a
nie z aluminium.
Działanie
SHP opiera się na zjawiskach powstających w obwodach rezonansowych sprzężonych
indukcyjnie. Jako częstotliwość rezonansową przyjęto1000 Hz. Rezonator (
elektromagnes torowy - popularna, lecz niewłaściwa nazwa) jest obwodem biernym
tzn. nie jest zasilany z żadnego źródła prądu. Czujnik natomiast zasilany jest
z generatora prądu o częstotliwości 1000 Hz. W czasie jazdy, w
chwili, gdy czujnik przesuwa się nad rezonatorem, następuje między nimi
sprzężenie indukcyjne, wskutek czego napięcie na zaciskach generatora
gwałtownie maleje. Moc generatora jest jednak bardzo mała. Dla uzyskania
większej mocy, potrzebnej do zasilania czujnika zastosowano wzmacniacz, który
nazwano separator. Ma on na zadanie - oprócz uzyskania większej mocy
- zapewnienie stabilności pracy generatora oraz sterowanie następnym
stopniem wzmacniacza, tzw. stopniem kluczującym.
Informacja przyjęta z czujnika ma jednak charakter krótkotrwałego impulsu,
którego czas trwania zależy od szybkości jazdy taboru. W związku z tym
zastosowano układ elektroniczny który, reaguje na krótkotrwałe impulsy i
utrwala je - ze stanu przewodzenia przechodzi w stan zablokowania. Układ ten
nazwano stopniem kluczującym. W celu wykorzystania zmian stanu stopnia
kluczującego, zastosowano wzmacniacz mocy z przekaźnikiem. Stopień
kluczujący oraz wzmacniacz mocy stanowią razem układ przerzutnika
dwustanowego.
Proces blokowania przebiega następująco: przesunięcie się czujnika nad
rezonatorem powoduje chwilowe zaniżenie wartości napięcia zasilającego czujnik
a w związku z tym zmniejszenie wysterowania układu kluczującego a dalej -
wzmacniacza mocy. Następuje zablokowanie przerzutnika i odwzbudzenia się
przekaźnika sterującego "S" . Zmiana stanu na zasadniczy może
nastąpić tylko w przypadku naciśnięcia przycisku czuwania. Odwzbudzony
przekaźnik "S" swoimi zestykami uruchamia sygnalizator dźwiękowy i
świetlny oraz przekaźnik czasowy "T". Przekaźnik
czasowy jest opóźniony na czas 5.sek. Po tym czasie uruchamia elektrozawór
"EZ". W dalszym ciągu uruchamiane są zespoły służące do hamowania
pociągu.
Tak
to wygląda w skróconym opisie. Miałem zamiar opisać to bardziej szczegółowo -
ale dałem sobie z tym spokój.
WG - wyłącznik główny ; U -
napięcie zmienne 1000 Hz ; S- przekaźnik sterujący ; Sz -
szybkościomierz ; "0" - zestyk szybkościomierza ( zwarty przy
szybkości < 10 km/godz.) ; Rej - elektromagnes pisaka rejestrującego
; Ps - przekaźnik sterujący sygnałem dźwiękowym ; P - przekaźnik
pomocniczy obwodu wzbudzenia ; T - przekaźnik czasowy ( opóźniony na
odwzbudzenie o 5 s.); EZ - przekaźnik sterujący zaworem
elektropneumatycznym ; Pcz - przycisk czuwania ; Bu - sygnał
dźwiękowy ; Zel - zawór elektropneumatyczny.
Rezonatory
( elektromagnesy torowe ) sprawdza się specjalnym induktometrem. Pomiar
następuje poprzez indukcyjne sprzężenie jego obwodu pomiarowego ( zasilanego
wewnętrznym generatorem) z obwodem rezonatora.